Bulunduğunuz Sayfa : Ana Sayfa / Venöz Tromboemboliyi Anlamak
Gaucher hastalığı nedir?
Venöz Tromboemboliyi Anlamak
Derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli (PE) önemli bir kan damarınının pıhtı nedeniyle tıkanması durumlarıdır.1-5
Derin ven trombozu ve pulmoner emboli birlikte ortaya çıktığında ise buna venöz tromboembolizm (VTE) denir.1
Derin Ven Trombozu Nedir?
Derin ven trombozu, genellikle bacaklarda olmak üzere vücuttaki bir veya daha fazla önemli damarda oluşan kan pıhtısıdır.1
Pulmoner Emboli Nedir?
Pulmoner emboli ise derin ven trombozu ile ilişkili potansiyel olarak yaşamı tehdit eden önemli bir sorundur. Vücudun bir bölümünde, genelde bacakta oluşan ve dolaşım ile akciğere gelen pıhtının kan dolaşımını bloke etmesidir.1,4,5
Venöz Tromboemboli Nedir?
Derin ven trombozu ile pulmoner emboli ciddi tıbbi durumlardır ve pulmoner emboli hayati tehlike yaratabilir fakat tedavileri mevcuttur.6,7
Derin Ven Trombozunun ya da Pulmoner Embolinin Belirti ve Semptomlarını Tanıma
Bu bölümde, derin ven trombozu ve pulmoner embolide en sık rastlanan belirti ve semptomlarla ilgili bilgiler bulunmaktadır.
Eğer herhangi bir nedenden dolayı bu hastalıklardan şüpheleniliyorsa bir hekimle iletişime geçilmelidir.
Bu belirti ve semptomlardan hiçbiri yaşanmadan da derin ven trombozu ya da pulmoner emboli olabileceği unutulmamalıdır.3,4
Eğer göğüs ağrısı ya da nefes almada zorluk yaşanıyorsa acil bir durum olabilir, vakit kaybetmeden bir hekime başvurulmalıdır.4,5
Derin Ven Trombozunun Belirti ve Semptomları:1-3
- Genellikle baldırda kramp benzeri hassasiyet ve ağrı
- Genellikle tek bir bacağı etkileyen şişme
- Deride kızarıklık ya da renk değişimi
Hasta, kendinde ya da bir yakınında derin ven trombozu veya pulmoner emboliden şüpheleniyorsa ve bu belirtileri fark ediyorsa bir hekime başvurmalıdır.1-3
Pulmoner Embolinin Belirti ve Semptomları:1,3-5
- Öksürme ya da derin nefes almayla kötüleşen göğüs ağrısı
- Ani gelişen nefes darlığı
- Kan tükürme
- Hızlı kalp atışı
- Baş dönmesi ya da bayılma
Pulmoner emboli genellikle derin ven trombozuna bağlı olarak da ortaya çıkabildiği için aynı belirtiler fark edilebilir.
Derin Ven Trombozu ve Pulmoner Embolinin Nedenleri Nelerdir?
Vücuttaki normal kan dolaşımını sekteye uğratacak herhangi bir şey pıhtı oluşumuna neden olabilir. Örneğin; bir damarın ameliyat veya travma nedeniyle hasar görmesi veya yaralanma nedeniyle iltihaplanmasıdır.1
Bunlar dışında, pıhtı oluşumu olasılığını artıran farklı risk faktörleri de vardır. Bu risk faktörlerinden bir ya da daha fazlasına sahip olmak hastada bu hastalıkların gelişeceği anlamına gelmez fakat bu risk faktörlerine sahip olmayan insanlara kıyasla derin ven trombozu ya da pulmoner emboli geliştirme olasılığı daha yüksektir.1
Riski Artıran Faktörlerden Bazıları Şunlardır:1,4,7
Derin Ven Trombozu ya da Pulmoner Emboli Nasıl Tedavi Edilir?
Hekimler derin ven trombozu ya da pulmoner emboli hastalarına pıhtıönler ilaç yazabilirler. Pıhtıönler ilaçlar kan pıhtısının büyümesini durdurmaya ve daha fazla pıhtı oluşumu riskini azaltmaya yardımcı olur.8-10
Bazı hastalarda pıhtıyı parçalamak için pıhtı eritici ilaç (ya da trombolitik) kullanımı gerekebilir.9
Pek çok farklı pıhtıönler türü vardır. Bazıları ağız yoluyla alınırken bazıları iğne şeklinde uygulanır. Bu ilaçların hepsi vücudun doğal pıhtılaşma mekanizmasına müdahale ederek pıhtının büyümesini ve yeni pıhtı oluşumunu engellemeye yardımcı olur.8-10
Pıhtıönler ilaçların yararları ve riskleri ile ilgili bir hekime danışılmalıdır. Hastalar başka bir ilaç kullanmaya başlamadan ya da bir operasyon geçirmeden önce, ilgili sağlık uzmanlarına (örn. hekim, diş hekimi, hemşire ya da eczacı) pıhtıönler kullandığını mutlaka söylemelidirler.8,10-12
Tedavi Sonrasında Derin Ven Trombozu ya da Pulmoner Embolinin Tekrarlaması Nasıl Önlenir?
Eğer kişi derin ven trombozu ya da pulmoner emboli geçirdiyse ve pıhtıönler tedavisi alıyorsa tedavi almayı bıraktığında bu hastalıkların tekrarlama riski oluşur.14 Hekim, bu riski değerlendirerek ne süreyle tedaviye devam edilmesi gerektiğine karar verecektir.
Derin ven trombozu ya da pulmoner emboli hastası olmak endişe verici olsa da tekrarlama riskini azaltmak için alınabilecek bazı önlemler vardır.1,2,4,10,15
DERİN VEN TROMBOZU YA DA PULMONER EMBOLİNİN TEKRARLAMASINI ÖNLEMEK İÇİN TAVSİYELER
İlaçlar Düzenli Olarak Kullanılmalıdır4,10
- Eğer hastalıkların tekrarlamasını engellemek için ilaç reçetelendiyse hekim ilacın bırakılmasını söyleyene kadar düzenli olarak tedaviye devam edilmelidir.
Hareket Edilmelidir1,2,4,10,15
- Uzun süre oturmaktan kaçınılmalıdır. Mümkünse birkaç saatte bir dolaşılmalıdır.
- Eğer hareket edilemiyorsa otururken ya da yatar pozisyonda bacaklar hareket ettirilmeye çalışılmalıdır.
- Yataktayken bacakların altına bir yastık koyulmalıdır, otururken bacaklar minderlerle desteklenmelidir.
- Yolculuk yapılıyor ya da oturarak çalışılıyorsa önce ayak parmakları sonra topuklar kaldırılarak ayaklar hareket ettirilmeli ve kan dolaşımı hızlandırılmalıdır.
- Varis çorabı kullanımıyla ilgili hekime danışılmalıdır.
Hastalar Sağlıklarına Dikkat Etmeliler1,2,15
- Sağlıklı ve dengeli beslenilmelidir.
- Kiloya dikkat edilmeli, kullanılan şeker ve yağ miktarı azaltılmaya çalışılmalıdır.
- Bol su tüketilmelidir.
- Sigara kullanılmamalı, alkol ve kafein tüketmemeye özen gösterilmelidir.
Düzenli Egzersiz Yapmak Önemlidir1,2,10,15
Eğer mümkünse her gün egzersiz ve günlük yürüyüşler yapılmalıdır. Doğru egzersiz türü ve miktarı yaşa ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişebilir, bu konuda hekime danışılmalıdır.
Pıhtıönler İlaçlara Bağlı Kanama Olması Durumunda Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler
Pıhtıönler ilaçlar kan pıhtısının oluşum riskini azaltmaya yardımcı olur. Bununla birlikte kolay kanama ya da morarmaya neden olabilirler.8,10,11 Bu durum endişe verici olabileceği için alınabilecek önlemlere dikkat etmek hastaya yardımcı olabilir.
Mutfakta
- Daha dikkatli olunmalıdır, yemek hazırlarken parmak koruyucu kullanılabilir.
Bahçede
- Bahçeyle ilgilenirken eldiven giyilebilir.
Banyoda
- Diş etlerini korumak için yumuşak diş fırçası kullanılabilir.
Her Zaman
- Pıhtıönler uyarı kartı hastanın yanında bulundurulmalıdır.
- Hasta, tedavi gördüğü tüm sağlık uzmanlarına (örn. hekim, diş hekimi, eczacı) pıhtıönler kullandığı bilgisini vermelidir.
Randevuyla İlgili Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler
Basit İpuçları
Uzaktan Randevudan Önce
1. Randevuda hekimle konuşmak istenenler önceden düşünülmelidir. Bu daha verimli diyalog kurulmasına, hastalık ya da bakım hakkında daha belirli sorular sorulmasına ve ihtiyaç duyulan tüm noktalara değinilmesine yardımcı olacaktır.
2. Hazırlanmaya zaman ayrılmalı ve uzaktan randevuda hekimle konuşmak istenilen bütün kilit noktalar yazılmalıdır. Uygun durumlarda belirli örnekler verilmeli ve bağlamı anlatılmalıdır.
3. Bazı hastalar randevuda konuşmayı planladıkları şeyleri randevu öncesinde aileleri, arkadaşları ya da bakımverenleriyle konuşmayı yararlı bulurlar.
4. Uzaktan randevu için telefon yerine görüntülü arama yapılacaksa randevu öncesinde görüntülü arama yapmayı öğrenmeye çalışmak vakit kazandıracaktır. Görüntülü arama için kullanılan uygulamayı arkadaş ya da aile bireylerinden biriyle deneyerek ve her şeyin çalıştığından emin olarak randevunun sorunsuz geçmesi sağlanabilir. Bu uygulamaları kurmak için yardıma ihtiyaç varsa aile bireylerinden, arkadaşlardan ya da bakımverenden yardım istenebilir.
Uzaktan Randevu Sırasında
1. Acele edilmemelidir – zaman açısından baskı altında hissetmemeye çalışılmalıdır. Konuşulması istenen kilit noktaları unutmamak için rahat olunmalıdır. Notlara bakmak bu konuda yardımcı olabilir.
2. Açık olunmalıdır – bir semptomu ya da akla takılan bir noktayı anlatmak için soru sorulması beklenmemelidir. Akıldan geçenler hekime anlatılmalıdır.
3. Dürüst olunmalıdır – hastanın hisleri ve genel durumu hekime anlatılmalıdır. Etkileyen şeyler hakkında açık olunmalıdır.
4. Not tutulmalıdır – özellikle konuşmak istenilen şeylerin tamamını konuşacak zaman yoksa not tutulmalıdır. Eğer hastanın yanında biri varsa not alması rica edilebilir.
5. Soru sorulmalıdır – hasta, anlamadığı noktalarda soru sormaktan çekinmemelidir. Tedaviyle ilgili hastanın kafasında soru işareti kalmaması önemlidir.
6. Sonraki adımlarda uzlaşılmalıdır – hekimle görüşerek bir aksiyon planı oluşturulmalıdır.
7. Bir sonraki randevu tarihine karar verilmelidir – bir sonraki randevu tarihi (randevunun yüz yüze mi uzaktan mı olacağı) ve öncesinde yapılması gereken şeyler öğrenilmelidir.
8. Dokümanlar kaydedilmelidir – görüşme sırasında daha sonra gerekebilecek dokümanların birer kopyası alınmalıdır.
Uzaktan Randevudan Sonra
Hekimle konuşup uzlaşılan kilit noktaları hatırlamak ve düşünmek için şu önerilerden faydalanılabilir:
1. Randevuyu düşünmek – eğer muayene sırasında not alındıysa bir şey unutulup unutulmadığı ya da notlarda akla takılan bir şey olup olmadığını kontrol etmek için notlar yeniden okunabilir.
2. Aile, arkadaş ve bakımverene haber vermek – hastanın muayene sonuçlarını ailesi, arkadaşları ya da bakımvereniyle paylaşması yararlı olabilir. Bu şekilde tedaviyle ilgili tüm bilgilere sahip olup gelecekteki adımlarda gerektiğinde hastaya destek olabilirler.
3. Kontrol randevuları – hastanın zihninde henüz tazeyken iyi giden noktalar ve gelecek randevularda farklı yapmak istenen şeylerin önceden düşünülmesi hastaya yardımcı olabilir. Hasta sormak istediği soruları not edilebilir ve bir sonraki randevuda sorabilir.
Hekimlerle İletişim
Hastalar derin ven trombozunun ya da pulmoner embolinin tekrarlamasından endişelenebilirler fakat yalnız olmadıklarını unutmamalıdırlar. Hekimler akıldaki soru ve endişeler hakkında hastalarıyla konuşup önerilerde bulunabilirler.
Hastaların muayenelerine gitmeleri, gidemedikleri randevuları da uygun bir tarih ile değiştirmeleri çok önemlidir.
Emin olunmayan konular, ilacın birden fazla dozunu almayı unutma ya da akla takılan farklı konular olması durumunda hekimle iletişime geçilmelidir.
Referanslar
1. Mayo Clinic. Deep vein thrombosis (DVT). https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/deep-vein-thrombosis/symp... (Son Erişim: 23.12.2021). 2. NHS. DVT (deep vein thrombosis). https://www.nhs.uk/conditions/deep-vein-thrombosis-dvt/ (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 3. Cleveland Clinic. Deep vein thrombosis (DVT). https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16911-deep-vein-thrombosi... (Son Erişim: 23.12.2021). 4. Mayo Clinic. Pulmonary embolism. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pulmonary-embolism/sympto... (Son Erişim: 23.12.2021). 5. NHS. Pulmonary embolism. https://www.nhs.uk/conditions/pulmonary-embolism (Son Erişim: 23.12.2021). 6. https://www.stoptheclot.org/interventional-therapies/ (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 7. Cleveland Clinic. Pulmonary embolism: who is at risk. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15802-pulmonary-embolism-... (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 8. Mayo Clinic. Deep vein thrombosis (DVT). Diagnosis and treatment. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/deep-vein-thrombosis/diag... (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 9. Mayo Clinic. Pulmonary embolism. Diagnosis and treatment. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pulmonary-embolism/diagno... (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 10. Cleveland Clinic. Deep vein thrombosis (DVT): Management and Treatment. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16911-deep-vein-thrombosi... (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 11. NHS. Overview. Anticoagulant medicines. https://www.nhs.uk/conditions/anticoagulants/ (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 12. NHS. Warfarin. https://www.nhs.uk/medicines/warfarin/ (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 13. NHS Considerations-Anticoagulant medicines. https://www.nhs.uk/conditions/anticoagulants/considerations/ (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 14. Healthline. Recurrent Venous Thromboembolism: Symptoms, Treatment, and More. https://www.healthline.com/health/re-current-venous-thromboembolism (Erişim Tarihi: 23.12.2021). 15. Cleveland Clinic. Pulmonary embolism: who is at risk. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17400-pulmonary-embolism/... (Erişim Tarihi: 23.12.2021).